 | La’o Hamutuk |  |
 | Reference | Presentations | Mission Statement | LH Blog | Search | Home |  |
|
Tinan Sanulu kolia kona-bá Justisa 11 Desembru 2009 Hanehan kualker grafiku sira iha pájina hira ne’e hodi haree di’ak-liu tan.
"Lia-fuan kor-kalohan" iha sorin kuaruk hatudu saida mak hateten ona durante enkontru iha 23 Outubru 2009. Tipu Dimensaun indika dalas hira mak kada lia-fuan ema kolia. “Justisa” domina liu iha debate Konsellu Seguransa ba tempu balun, liuliu iha tinan 2000 nia rohan (hafoin staf UNO ema oho iha Atambua), Agustu 2004 (hafoin UNO deside atu remata Unidade Krime Gravez no Painel Spesial), no Janeiru 2006 (kuandu Prezidente Xanana Gusmăo hateten ba Konsellu Seguransa kona-bá justisa restorativa). Hafoin Komisaun Independente Inkeritu halo reportazen kona-bá krize 2006, kombate “impunidade” (ba krime 2006) sai topiku popular ida. Durante tinan tolu kotuk-ne’e, delegadu sira mensiona beibeik “regra lei” no “akontabilidade,” dalaruma tamba atinje sira ne’ebé mak aumenta la-hanesan. Hafoin Maternus Bere hasai tiha iha inisiu November, porta-voz Sekretariu-Jeral UNO hateten ba jornalista: “Pozisaun Nasaun Unidus katak iha ne’ebá la bele iha impunidade, liu-liu ba krime grave inkluindu krime kontra umanidade, krime funu no jenosida, ne’ebé koińesidu.” Inisiu fulan, Sekretariu-Jeral hateten ba ninia Konsellu Seguransa iha “esperansa katak governu rua Timór-Leste no Indonézia sei asegura katak Martenus (sic) Bere sei lori ba justisa…” Governu Timór-Leste no Indonézia bei-beik hatudu katak sira sei la ka la bele hakotu impunidade ba kriminozu Indonéziu iha krime kontra umanidade iha Timór-Leste durante tinan 24 okupasaun Indonéziu. Ema hotu iha mundu ne’ebé fi’ar iha justisa no akontabilidade ezije komunidade internasionál atu halo asaun hodi kompri sira-nia lia-fuan liu-husi harii tribunál internasional ida.  Aspétu seluk husi enkontru sira ne’e interesante. Diplomata sira kolia kona-bá "peace" (dame) dalas 853, "reconciliation" (rekonsiliasaun)[2] dalas 581 no "human rights (direitu umanus) dalas 279. Delagasaun barak mensiona “rekonsiliasaun” (dala barak hamutuk ho “justisa”) hafoin krize 2006 no reportazen Sekretariu-Jeneral ho titulo “justisa no rekonsiliasaun.” “Dame” sai hanesan lia-fuan popular tebes iha Dezembru 2007, hein-katak bele konsolida (hamutuk ho stabilidade) liu-husi governu ne’ebé mak foin-eleitu. Direitu Umanus sai popular tebes iha tinan 2004 too krize mosu, maibé hahú aumenta desde inisiu 2007.
La'o Hamutuk enkoraje ema seluk atu uza ami-nia data ne’e hodi buka lia-fuan no rezolusaun ne’ebé uza iha Konsellu Seguransa UNO, no sira-nia implikasaun ba Timór-Leste. Hanesan ami esplika ona iha ami-nia karta ba Konsellu Seguransa iha Outubru 2009, ami sente katak ida ne’e importante ba diplomata sira atu iha informasaun kompletu liu-tan. Ami mós fi’ar kata públiku, liu-liu sidadaun Timór-Leste no nasaun sira ne’ebé sai membru Konsellu Seguransa, tenke hatene saida mak hateten tiha ona husi no kona-bá sira-nia governu. Tabela iha okos ne’e liga ba transkripsaun hotu husi enkontru Konsellu Seguransa no rezolusaun relasiona ba Timór-Leste. adisionálmente, ba balun husi 1999 to’o ohin-loron, Konsellu Seguransa pasa ona rezolusaun hamutuk 384 iha 22 Dezembru 1975 no 389 iha 22 Abríl 1976. Sira ne’e la tama iha análize pájina ne’e. [1] Análize ne’e la konta fraze “sétor justisa” kuandu sura lia-fuan “justisa.” [2] “Rekonsiliasaun” la sura “Komisaun Lia-los, Simu-malu no Rekonsiliasaun” ka fraze hanesan. Bu’at seluk-seluk iha websitu ne’e
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
The Timor-Leste Institute for Development Monitoring and Analysis (La’o Hamutuk) |
